Skoki rozwojowe niemowlaka - jak rozpoznać i przetrwać

Rodzice często powtarzają, że ich pociechy zmieniają się nagle, nie wiadomo kiedy. I jest w tym sporo racji, bo rozwój maluchów przebiega niemiarowo, za sprawą tak zwanych skoków rozwojowych. Czym są, jak je przetrwać i czym się charakteryzują? O tym wszystkim w naszym przewodniku!

Skok rozwojowy – co to jest?

Skoki rozwojowe to takie momenty we wczesnym okresie życia dziecka, w których następuje gwałtowny rozwój, przede wszystkim umysłowy, ale towarzyszy mu również poszerzenie umiejętności fizycznych. W mózgu tworzą się nowe połączenia neuronalne, dzięki czemu maluch patrzy na świat w inny niż wcześniej sposób. Nowa perspektywa prowadzi do gromadzenia nowych informacji, które mały umysł musi przetworzyć, co może być dla niego przytłaczające – stąd marudność i płaczliwość. Skoki rozwojowe uważa się za naturalny sposób dojrzewania i rozwijania się układu nerwowego niemowląt.

Jak przygotować się na skoki rozwojowe u niemowląt?

Z nadejściem skoku rozwojowego u niemowlaka wiąże się pogorszenie jego samopoczucia – maluszek może być nieco bardziej marudny i płaczliwy. Czy da się przygotować na nadejście tego czasu, niełatwego zarówno dla dziecka, jak i dla rodzica? Na pewno pomoże świadomość, że skoki to proces naturalny i przechodzi je każde prawidłowo rozwijające się dziecko. Należy wręcz się cieszyć, kiedy nadchodzi skok rozwojowy, bo to znaczy, że maluch za chwilę zademonstruje nowe umiejętności. Nie można ani zapobiec skokom rozwojowym, ani ich przyśpieszyć. Kluczowe jest więc przygotowanie się na to, co nadchodzi – na to, że dziecko spędzi na naszych rękach więcej czasu niż zwykle, będzie się częściej budzić w nocy i niekoniecznie będzie skore do jedzenia. Jeśli się na to przygotujemy i powiążemy te niedogodności z naturalnym procesem rozwoju – z pewnością łatwiej będzie nam ten niełatwy czas przetrwać. Zaleca się również stosowanie różnych form kołysania – od noszenia w chuście, przez siedzenie z maluchem na dużej piłce do ćwiczeń, po zwykłe kołysanie. To bardzo dobrze działa na większość dzieci, bo uspokaja je poprzez stymulowanie układu przedsionkowego. Świetnie sprawdzają się bujaki – szczególnie takie, które naśladują naturalny ruch ramion rodzica na boki. Właśnie taką funkcję oferują bujaki z naszej oferty – LUMI czy LULI.

Jak rozpoznać skok rozwojowy?

Twoje dziecko jest rozdrażnione, ma problemy ze snem i z apetytem? A dodatkowo ma większą niż zwykle potrzebę przytulania i często płacze? Bardzo możliwe, że właśnie doświadcza skoku rozwojowego. Twórca pierwszej definicji skoku rozwojowego – Frans Plooij – wymienia trzy główne objawy, po których można rozpoznać, że maluch wchodzi w fazę nagłego rozwoju: dziecko często płacze, ma większą potrzebę fizycznego kontaktu z bliskimi, staje się bardziej drażliwe. Do tego należy dodać problemy z zasypianiem i częste budzenie się w nocy, większą wrażliwość na bodźce i brak apetytu. Niekiedy można również zauważyć, że dziecko „zapomina” umiejętności, które już wcześniej nabyło – jakby cofa się w rozwoju. To normalne, w ten sposób przygotowuje się na nową porcję wrażeń, a „zapomniane” umiejętności wrócą wraz z pojawieniem się nowych.

Skoki rozwojowe – o czym warto pamiętać?

Warto pamiętać, że skoki rozwojowe nie trwają wiecznie, a ich długość jest różna. Zakłada się, że każdy kolejny skok jest dłuższy, ale za to mniej intensywny. Uważa się, że najkrótsze trwają około tygodnia, najdłuższe natomiast 6-7 tygodni. Ale pamiętajmy przede wszystkim, że skoki rozwojowe to nie żadna stała i niezmienna faza w życiu każdego dziecka. Nawet pediatrzy nie mają pewności, ile ich jest i kiedy następują. Najczęściej mówi się o siedmiu skokach w czasie pierwszego roku życia, ale przecież następują one również w kolejnych latach. Nie traktujmy więc rozpiski kolejnych etapów jako twardych, niezmiennych danych, lecz raczej jako wskazówkę, na co zwracać uwagę.

Skoki rozwojowe w 1. roku życia

Pierwszy skok rozwojowy: 5. tydzień (2. miesiąc) życia

Pierwszy skok rozwojowy jest ściśle powiązany z emocjami, którymi maluch zaczyna reagować na otaczający go świat. Jego wzrok zaczyna wodzić po przedmiotach, zatrzymuje się na twarzach. Dziecko wykazuje nadwrażliwość na bodźce, dlatego należy zapewnić mu spokój i wyciszenie. Łatwo wtedy doprowadzić do jego przebodźcowania, z tego powodu warto ograniczać liczbę doświadczanych przez malca wrażeń – unikajcie więc zabawek grających, zbyt kolorowych, oferujących nadmierną liczbę piosenek czy funkcji. To także czas, gdy mogą pojawić się pierwsze łzy, a nie tylko noworodkowy odgłos płaczu – ale także pierwszy uśmiech.

Drugi skok rozwojowy: 7. tydzień (2. miesiąc) życia

Drugi skok rozwojowy ma miejsce między siódmym a dziewiątym tygodniem życia dziecka. To czas, kiedy maluch zaczyna zauważać prawidłowości w postępowaniu bliskich, czyli po prostu stały rytm dnia. Dlatego tak ważne jest, by dzień malucha wypełniały stałe, cyklicznie powtarzające się rytuały: czas drzemki, karmienia, kąpieli itp. To osadza go w rzeczywistości i zwyczajnie zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. Drugi skok rozwojowy wiąże się również z odkrywaniem własnych dłoni. Można zaobserwować, jak dziecko je bacznie ogląda, bawi się nimi, dotykając różnych rzeczy, wyciąga je do zabawek. Dzięki temu rozwija się jego mała motoryka, a ruchy stają się bardziej precyzyjne.

Trzeci skok rozwojowy: 11. tydzień (3. miesiąc) życia

Około 3. miesiąca życia malucha następuje trzeci skok rozwojowy. Rozdrażnienie dziecka w tym okresie bierze się przede wszystkim z tego, że zaczyna ono dostrzegać niuanse w otaczającej je rzeczywistości. To sprawia, że świat je przytłacza. Maluch staje się także bardziej ruchliwy, potrafi przytrzymać w dłoni przedmiot i włożyć go do buzi – ten sposób poznawania świata staje się od tego momentu coraz bardziej atrakcyjny. Dzieci chętnie także testują nowe możliwości swojego głosu, możesz więc usłyszeć niespotykane dotąd dźwięki: piski, krzyki, głużenie. W tym samym czasie stabilizuje się główka dziecka, które zaczyna także coraz sprawniej przewracać się z pleców na brzuszek i odwrotnie.

Czwarty skok rozwojowy: 14. tydzień (4. miesiąc) życia

Między 14. a 19. tygodniem życia ma miejsce czwarty skok rozwojowy. To czas, kiedy maluch odkrywa ciągi przyczynowo-skutkowe, czyli po prostu to, że jedna rzecz wynika z drugiej. To sprawia, że uczy się przewidywać przyszłe wydarzenia („gdy uderzę w bębenek, to wyda on dźwięk”), a to bardzo ważny element rozumienia świata. Jednocześnie dziecko coraz lepiej komunikuje gestami swoje potrzeby, a także reaguje na charakterystyczne słowa, jak swoje imię czy powtarzające się dźwięki wydawane przez rodziców. Jeśli chodzi o rozwój fizyczny, to można zaobserwować zintensyfikowaną naukę siadania. W tym czasie warto z dzieckiem ćwiczyć rozpoznawanie związków przyczynowo-skutkowych: uruchamianie elektronicznych zabawek, łączenie przedmiotów, zasłanianie i odkrywanie zabawek za pomocą tetrowej pieluszki.

Piąty skok rozwojowy: 22. tydzień (6. miesiąc) życia

Piąty-szósty miesiąc życia malucha to czas, kiedy zaczyna on odkrywać fascynujący świat relacji międzyludzkich. Możesz zaobserwować, że dziecko stało się bardziej lękliwe i nieśmiałe – to konsekwencja obserwacji, że ludzie dzielą się na grupy, na przykład: swój–obcy. Od tego momentu nie będzie wszystkich traktować równo, a rodzice (szczególnie mama) mogą liczyć na specjalne traktowanie, co rzecz jasna, wiąże się także z uciążliwościami. Dziecko bowiem zaczyna odczuwać lęk separacyjny i potrafi wybuchnąć płaczem, jak tylko rodzic zniknie mu z oczu. To także czas eksperymentów: kaszka będzie latała po pokoju, uszy rodziców będą szarpane, a grzechotki rzucane po całym pokoju. Takie zachowania uczą malucha relacji z otoczeniem. Idealne w tym czasie będą zabawy z intrygującymi zabawkami, z którymi można wejść w interakcję: grzechotkami, błyszczącymi i szeleszczącymi metkami, plastikowymi lusterkami itp. Dlatego świetnym miejscem do rozwoju będą maty edukacyjne, jak choćby nasza 4SMART, które oferują całą gamę funkcji potrzebnych dziecku w tym okresie. W rozwoju fizycznym również następują zmiany – maluch się czołga i po swojemu przemieszcza. Rozwija się też mała motoryka: polepszają się chwyt i zdolności manualne – dziecko potrafi chwycić przedmioty kciukiem i palcem wskazującym i uderzać przedmiotami o siebie lub wrzucać je do pudełek.

Szósty skok rozwojowy: 33. tydzień (9. miesiąc) życia

W tym czasie maluch szczególnie mocno zaczyna domagać się czułości (zwłaszcza ze strony mamy, o którą bywa coraz bardziej zazdrosny) – noszenia na rękach, przytulania, zabawiania. Ale jednocześnie potrafi obdarzać uczuciem na przykład maskotki, które tuli, czy zwierzęta domowe. To także czas burzliwego rozwoju inteligencji. W tych tygodniach dziecko poznaje, co to katalogowanie, rodzaje i gatunki. Widzi podobieństwa i różnice (na przykład skojarzy, że pies na obrazku to to samo zwierzę co Wasz czworonóg, a inny kolor piłki nie sprawia, że maluch widzi w niej coś diametralnie innego). By wspierać pociechę w tym rozwoju, warto wspólnie zasiadać do książeczek i razem poznawać świat.

Siódmy skok rozwojowy: 41. tydzień (11. miesiąc) życia

Powoli kończy się pierwszy rok życia malucha. To czas, kiedy dziecko poznaje, co to sekwencyjność, czyli uczy się, że życie składa się z faz – na przykład burzenia i budowania, chowania i odkrywania. Jest zdolne do dostrzegania powiązań między wydarzeniami: gdy schowasz coś na jego oczach, będzie potrafiło to znaleźć. Komunikacja staje się coraz bardziej werbalna, maluch wypowiada proste słowa i coraz precyzyjniejszymi gestami domaga się jedzenia czy zabawek. Po prostu – wie, czego chce. A jeszcze lepiej wie, czego nie chce, i z całą mocą to podkreśla, rzucając na lewo i prawo głośne i dobitne „nie!”. Uszanujcie jego zdanie, dziecko tego od Was oczekuje. Coraz ciekawszymi zabawkami są natomiast różnego rodzaju sortery, które wymagają dużej dawki precyzji i cierpliwości. 

Skoki rozwojowe w 2. roku życia

Skok rozwojowy po 1. roku życia

Po pierwszym roku życia zmiany przestają być aż tak gwałtowne i spektakularne. To nie znaczy, że nie zauważycie u dziecka nowych umiejętności. Wręcz przeciwnie, będzie ich bardzo dużo, ale zmiany będą następowały w dłuższych fazach, a momenty złego samopoczucia być może będą w końcu nieco mniej dokuczliwe. W drugim roku życia maluch będzie przede wszystkim doskonalił mowę, ale także motorykę dużą – chodzenie i bieganie. Rozwinie się u niego zdolność decyzyjna, więc już nie Wy będziecie za każdym razem decydować, co brzdąc zrobi i gdzie pójdzie. To może być wielki przełom przede wszystkim dla Was.

Skok rozwojowy 15. miesiąca życia

Pierwsze miesiące po pierwszych urodzinach spełzają maluchom z reguły na doskonaleniu umiejętności chodzenia. Najpierw dziecko kiwa się na boki, ale z czasem stawia stopy coraz pewniej. To jednak nie jest regułą, bo umiejętność chodzenia to sprawa bardzo indywidualna, niektóre dzieci zaczynają chodzić dopiero około drugiego roku życia. Nawet te, które jeszcze nie potrafią samodzielnie chodzić, w tym okresie wykazują się wyjątkową ruchliwością. Dlatego trzeba ich szczególnie pilnować. Doskonalona jest również motoryka mała. Rączki stają się coraz sprawniejsze, maluch umie samodzielnie wkładać klocki do pudełka i zaczyna posługiwać się łyżeczką. Chętnie ściąga i próbuje wkładać ubrania. Z każdym kolejnym miesiącem wzbogacany jest zasób używanych przez malucha słów – ten jest jednak wciąż uboższy od słownika pojęć, które dziecko rozumie. Komunikacja jest coraz precyzyjniejsza – gestom coraz częściej zaczynają towarzyszyć konkretne słowa.

Skok rozwojowy 18. miesiąca życia

Maluch jest coraz sprawniejszy i uwielbia wykorzystywać swoje nowe umiejętności ruchowe. Wspina się na meble, kopie piłkę, używa pchacza, a nawet tańczy do muzyki! Podczas stawiania kroków chętnie pomaga sobie unoszeniem rąk, by właściwie balansować ciałem. Zachowywanie równowagi wychodzi mi coraz lepiej. Staje się tak sprawny, że powoli zaczyna schylać się po zabawki i podnosić bez podpierania. Dzieci, które już udoskonaliły chód, chętnie decydują się w tym czasie na bieganie. To może być ten moment, gdy coraz częściej będziecie zostawiać wózek w domu, wybierając się na spacery. Ale w tym wieku maluchy wciąż się szybko męczą, więc warto zabrać ze sobą na przykład trójkołowy rowerek taki, jak EASYTWIST czy TWIPPER. Doskonalona jest również mowa, maluch zaczyna powoli tworzyć pierwsze zdania, w których i tak najważniejszym słowem jest „nie”. Nie bójcie się tego słowa, ono oznacza, że dziecko dostrzega własną odrębność i potrzebuje uznania swojej niezależności. Niekiedy „nie” może oznaczać także coś innego, nawet „tak” – po prostu maluch w tym wieku nie zawsze jeszcze rozumie swoje emocje, nie mówiąc o ich precyzyjnym komunikowaniu.

Skok rozwojowy 24. miesiąca życia

Okolice drugich urodzin to czas doskonalenia umiejętności poruszania się w pozycji pionowej. Dziecko jest coraz sprawniejsze – bez problemu kuca, obraca się za siebie. Niektóre maluchy nawet podskakują i chodzą na palcach. W tym okresie dzieci nie chodzą, one biegają! Warto pomyśleć w tym czasie o atrakcyjnym spędzaniu czasu w ruchu – na przykład na rowerku biegowym. Ale to także czas większej czułości – maluch lubi czuć, że rodzice mają dla niego czas, a rytm doby jest stabilny. Ważne, by wtedy dziecko jak najwięcej przytulać, bawić się z nim, jeść wspólnie posiłki. Najlepszą zabawą jest teraz naśladowanie – nie dziwcie się więc, że pociecha będzie łapać za wyimaginowaną miotłę czy szmatkę i razem z Wami sprzątać mieszkanie. Dziecko potrafi zasygnalizować swoje potrzeby fizjologiczne, choć niekiedy nieco za późno. To pierwszy krok w stronę odpieluchowania. Pamiętajcie jednak, że kwestia odpieluchowania jest bardzo indywidualna i niektóre dzieci są na to gotowe znacznie później od innych. Ważne, by podejść do tego ze szczególną troską, aby maluch czuł się bezpiecznie i komfortowo. Wymuszanie czegokolwiek może wyrządzić tylko krzywdę! Odczuwanie fizjologii zbiega się w czasie z fascynacją własnym ciałem – maluch dotyka swoich oczu, nosa, uszu, ust. Coraz pilniej przygląda się relacjom między członkami rodziny i potrafi dostrzec różnice między płciami.

Skoki rozwojowe w 3. roku życia

Trzeci rok życia malucha to czas doskonalenia nabytych już umiejętności. Dziecko coraz sprawniej i szybciej biega, skacze i przeskakuje przeszkody. Niemal z każdym dniem ma coraz lepszą motorykę małą, którą lubi testować, łapiąc za kredki. Można więc podsunąć mu pierwsze kolorowanki. Coraz lepsze umiejętności manualne ułatwiają także naukę ubierania się i rozbierania. Coraz częściej w kącie ląduje pielucha – dziecko przerzuca się bowiem na nocnik, bo potrafi już kontrolować swoje potrzeby fizjologiczne i na czas je komunikować. Trzeci rok życia to w końcu chwila, kiedy maluch zaczyna się socjalizować i powoli poznawać zasady funkcjonowania w grupie, na przykład przedszkolnej. Pomaga mu w tym coraz doskonalsza umiejętność komunikacji i wyrażania swoich potrzeb.

Powyższy schemat jest tylko orientacyjny – koniecznie o tym pamiętajcie. Każde dziecko jest inne, ma odmienne predyspozycje, potrzeby i umiejętności. Po prostu każde rozwija się we własnym tempie. Dlatego nie wszczynajcie alarmu, gdy coś idzie niezgodnie z powyższą rozpiską. Wsłuchujcie się w potrzeby swojego dziecka. Reszta to tylko wskazówki.