Siatka centylowa u dziewczynki i chłopca - czym jest, jak mierzyć i interpretować

Czy moje dziecko właściwie się rozwija? Czy jego wzrost i waga są odpowiednie do jego wieku? To pytania, które zadaje sobie każdy rodzic. Jest sposób, by w łatwy sposób to sprawdzić. Do tego właśnie służy siatka centylowa. Jak z niej korzystać? Poniżej znajdziecie odpowiedź!

Co to są siatki centylowe? Czym jest centyl?

Przeglądając książeczkę zdrowia dziecka, z pewnością zauważyliście, że są tam zamieszczone siatki centylowe. Do czego służą? Do obliczenia, jak wypada rozwój Waszego dziecka na tle całej populacji. Na siatce zazwyczaj zaznaczonych jest 7 krzywych, które pokazują, jaki procent (czyli inaczej centyl) dzieci w tym samym wieku osiąga daną wartość pomiaru. W ten sposób można mierzyć różne wartości: masę ciała, wzrost, obwód głowy, ciśnienie tętnicze krwi i inne. Jeśli nałożysz na siatkę dane swojego dziecka, będziesz mógł sprawdzić, jak jego rozwój wypada na tle całej populacji. Pamiętaj jednak, że dane te nakłada się wraz z upływem czasu, a fakt, że wynik odbiega od średniej, wcale nie musi oznaczać, że z Twoim dzieckiem jest coś nie tak. Dynamika i przebieg rozwoju są uzależnione od wielu czynników – w od tym genetyki i środowiska – i są bardzo indywidualne. Przede wszystkim liczy się to, by krzywa dziecka była harmonijna.

Kiedy i jak mierzyć dziecko?

Żeby skorzystać z siatki centylowej, musisz zrobić odpowiednie pomiary: najczęściej mierzy się obwód głowy, długość ciała i wagę dziecka. Ważne, by pomiaru dokonać we właściwy sposób, bo tylko dzięki temu wyniki zaznaczone na siatce będą miarodajne. Zatem do zmierzenia obwodu głowy potrzebna jest miarka krawiecka. Pomiaru dokonuje się wokół głowy, w najszerszym miejscu, czyli powyżej brwi i uszu.

Zmierzenie długości ciała niemowlaka to nie taka łatwa sprawa, bo dziecko się wierci i niekoniecznie chce współpracować. Warto robić to w dwie osoby. Jedna powinna rozprostować nóżki malca, a druga dokonać pomiaru od czubka głowy do podeszew stóp. Ale jest to możliwe tylko w przypadku już nieco starszych dzieci. Najmłodsze niemowlaki mierzy się w kilku etapach: od główki do bioder, od bioder do kolan i od kolan do stóp, bowiem maluszkom trudno rozprostować nóżki, a nie można robić tego na siłę. W przypadku starszych dzieci pomiaru dokonuje się przy ścianie – dziecko powinno stanąć jak najbliżej niej, piętami dotykając ściany, i wyprostować plecy.

W przypadku masy ciała jest najłatwiej, ale potrzebna jest do tego waga, i to specjalistyczna, dziecięca, którą ma każdy pediatra. Wystarczy ułożyć na niej malucha – bez ubranka, najwyżej w pieluszce – i dokonać odczytu. W przypadku dzieci, które już samodzielnie stoją, wystarczy zwykła waga łazienkowa.

Ważna jest również częstotliwość mierzenia dziecka. Jak często dokonywać pomiarów? Siatka centylowa przewiduje możliwość nanoszenia danych raz na miesiąc, dzięki czemu można zauważyć, czy maluch rozwija się harmonijnie i czy nie zbacza z indywidualnej linii rozwoju.

Siatka centylowa dziewczynek i chłopców

Nie ma siatek centylowych uniwersalnych – dla wszystkich dzieci. Za każdym razem należy korzystać z siatki przypisanej do odpowiedniej płci. Dziewczynki i chłopcy osiągają bowiem nieco inne pomiary. Regułą jest, że chłopcy są nieco ciężsi i wyżsi niż dziewczynki. Dlatego u dzieci płci męskiej normy są wyższe niż u dzieci płci żeńskiej.

Siatka centylowa dziewczynek

Siatka centylowa chłopców

Jak czytać i interpretować wyniki?

Siatka centylowa to nic innego jak wykres o dwóch zmiennych: oś pozioma odnosi się do wieku dziecka, a oś pionowa do mierzonego parametru – wagi, wzrostu czy obwodu główki. Na siatce zaznaczone są krzywe, którym przypisano odpowiednie wartości, zazwyczaj: 3, 10, 25, 50, 75, 90, 97. Jeśli pomiar Twojego dziecka znajduje się na przykład na linii 25. centyla, oznacza to, że 25% dzieci tej samej płci i w tym samym wieku osiągnęło ten sam wynik. Ważne, by wiedzieć, że za normę uważa się rozwój, który mieści się między 3. a 97. centylem, choć wyniki poniżej 10. centyla i powyżej 90. oznaczają, że niemowlę wymaga konsultacji lekarskiej. Natomiast mieszczenie się między 25. a 75. centylem informuje, że maluch znajduje się w tak zwanej wąskiej normie, która obejmuje połowę jego rówieśników. Zaznaczone centyle są uznawane za typowe, co nie znaczy, że Twoje dziecko musi się w któryś z nich wpisać. Ważne jest natomiast to, by rozwijało się zgodnie z tą samą krzywą, wyznaczającą proporcjonalny rozwój.

Jak korzystać z siatek?

Przede wszystkim – wybierz siatkę, która jest właściwa dla Twojego dziecka, czyli zgodna z jego płcią. Są różne siatki w zależności od badanej wartości – mierzące wagę, wzrost czy obwód główki. Gdy masz już przed sobą odpowiednią siatkę, a także znasz wynik pomiaru swojego dziecka, możesz przystąpić do nanoszenia danych. Znajdź na osi poziomej wiek swojego dziecka wyrażony w miesiącach. Niektóre miesiące nie mają podanego numeru, ale każda pionowa linia odpowiada jednemu miesiącowi. Następnie znajdź na pionowej osi wartość odpowiadającą pomiarowi. Na przecięciu osi pionowej z poziomą znajduje się punkt oznaczający centyl, w którym znajduje się Twoje dziecko. Dobrze nanieść na ten punkt kropkę, by móc wraz z upływem czasu kontrolować dynamikę rozwoju dziecka, a przede wszystkim to, czy jest ona harmonijna. Należy nanosić pomiary w miesięcznych odstępach.

Co zrobić, jeśli dziecko jest powyżej lub poniżej średniego poziomu?

Przede wszystkim – każde dziecko rozwija się we własnym tempie i zgodnie z wyposażeniem genetycznym i środowiskowym. Co więcej – norma jest niezwykle szeroka, bo mieści się między 3. a 97. centylem. Pediatrzy sugerują jednak, by przyjść na konsultacje, gdy dziecko znajduje się poniżej 10. lub powyżej 90. centyla. Jeśli tak jest, nie oznacza to, że rozwój Twojego dziecka jest nieprawidłowy. To lekarz ocenia, czy dziecko rozwija się we właściwym tempie, bo bierze pod uwagę wiele różnych czynników, na przykład genetykę i hormony. Warto jednak rozwiać wszelkie wątpliwości i skorzystać z porady specjalisty. Warto odwiedzić lekarza również wtedy, gdy pomiar masy ciała zasadniczo różni się od pomiaru wzrostu, alarmująca powinna być różnica 2 kanałów centylowych. Podobnie jest w ramach pomiarów masy ciała lub wzrostu. Jeśli dziecko przy kolejnym mierzeniu lub warzeniu „przeskakuje” z kanału na kanał o dwie wartości, to również należy udać się na kontrolę.